A. Sıcak Hava Balonu Nedir? Balonlar Nasıl Uçar ve Yönlendirilir?
Balon, ısıtılmış hava ya da havadan hafif bir gazla (helyum, hidrojen vs.) doldurulan, atmosferde uçabilen hava taşıtıdır. Tarihte ilk kullanışlı hava taşıtı olması sebebiyle havacılık açısından önemlidir. Kubbe ve sepet denilen iki bölümden oluşur. Kubbe denilen bölüme sıcak hava ile doldurulur ve ısınan havanın yükselmesi prensibiyle balon da belirli limitler çerçevesinde yükselir.Balon sadece dikey yönlü hareket verilebilen bir hava aracıdır. Yatay yönlü hareket ise tamamen rüzgâra bağlıdır. Atmosferin farklı yüksekliklerinde rüzgarlar farklı yönlere estiği için pilotlar irtifayı ayarlayarak doğru rüzgârı yakalamaya çalışırlar.
Balonlar pikap bir aracın arkasından kalkmakta ve tekrar oraya inmektedir. Hava balonları için liman-pist zorunluluğu bulunmamaktadır. Havadayken Burner adı verilen yakma birimi sönerse yerine devreye girebilecek iki adet yedek Burner bulunmakta ve buna ek olarak en az iki adet de yakıt tankı bulunması zorunludur. Tırmanma hızı 5m/sn geçemez ve 10 knot darbeli rüzgâr olduğunda balon uçuşu yapılamaz. Ayrıca hava seyrüseferini olumsuz etkileyen Termik ve Cumulonimbus bulutları oluşumunda da balon uçuşu yapılamaz.
B. Mevzuatımızda Balon İşletmesi Kurma Şartları Nelerdir?
Öncelikle belirtmek gerekir ki ticarî amaç̧ taşımadan yapılacak balon uçuş̧ faaliyetleri için işletme ruhsatı alınması şartı aranmaz; sorumluluk, ilgili özel ve tüzel kişide olmak üzere faaliyette bulunulabilir.İşletmeciler ise anonim veya limited şirket unvanıyla ticaret siciline tescilini yaptırmak, esas mukavelesini hazırlayarak yayımlamak ve bunların onaylı suretlerini Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’ne (Genel Müdürlük olarak anılacaktır) sunmak zorundadırlar. Balonla ticari hava taşıma işletmeciliği yapacak şirketlerin paylarının en az %51’ inin nama yazılı olması, şirketi idare ve temsil etmeye yetkili olanların çoğunluğunun Türk vatandaşı olması ve şirket ana sözleşmesine göre çoğunluk payının Türk ortaklarda bulunması zorunludur.
C. İşletme Ruhsatı Verilmesi Hangi Aşamalardan Oluşur?
a) Ön izin aşaması
b) Asıl ruhsat aşaması
c) Denetleme aşaması
d) Değerlendirme ve işletme ruhsatı verilmesi aşaması
Ön izin aşaması; başvuru formuve talep dosyasınınGenel Müdürlüğe sunulması ile başlar. Ön izin talebi, Genel Müdürlük tarafından kurulan inceleme komisyonunca, en fazla 60 gün içinde incelenir ve karara bağlanır. Verilen ön izinler veriliş tarihinden itibaren 6 ay geçerlidir. Ön izin, işletme izni için bir taahhüt niteliği taşımaz. Bu izin, başvuru sahibinden talep edilen bütün hazırlıkların tamamlanması ve belgelenmesi halinde, işletme izninin verilebileceğini öngören bir belge mahiyetindedir.
Asıl işletme ruhsatı aşaması; Başvuru sahibi, ön izin süresinin bitim tarihinden önce işletme ruhsatı talep dosyasını Genel Müdürlüğe sunar. Sunulan işletme ruhsatı talep dosyası en geç̧ 90 gün içinde Genel Müdürlük tarafından incelenir. Denetleme aşamasına geçilir.
Denetleme aşaması; Denetleme aşamasında, başvuru sahibi tarafından talep edilen faaliyetlerin, emniyetli bir şekilde yapılabilme durumu kontrol edilir ve yasal düzenlemelere uygunluğu incelenir.
İşletme ruhsatı verilmesi aşaması; İşletme ruhsatı verilmesi kararı Genel Müdür onayı ile yürürlüğe girer. Uygun bulunan başvuru sahibine işletme ruhsatı verilir. İşletmecinin işletme ruhsatı Genel Müdürlük tarafından askıya alınmadığı veya iptal edilmediği sürece geçerlidir.
D. İşletmecilerin Ne Gibi Nitelikleri ve Yükümlülükleri Bulunmaktadır?
1. Organizasyon Yükümlülüğü
Bu işletmelerin filolarında en az iki adet 120.000 fit küplük sıcak hava balonunun Türk Sivil Hava Aracı Sicilinde adlarına mülkiyet veya kiralık olarak kaydedilmiş̧ olması gereklidir.
İşletmecilerin her bir balon başına; ödendiği tarihteki karşılığı en az 100.000 Amerikan Doları tamamı nakit ödenmiş̧ sermayeye sahip olması zorunludur. Sermayesinin %51 inden fazlası kamu kurum ve kuruluşlarına ait olan işletmelerden ödenmiş̧ sermaye şartları aranmaz.
Organizasyon açısından ise: İşletmeci; bünyesinde aşağıda sayılan yönetici personeli istihdam etmek zorundadır.
a) Sorumlu Müdür
b) Uçuş İşletmeden Sorumlu Yönetici Personel
c) Eğitimden Sorumlu Yönetici Personel
ç) Yer İşletmeden Sorumlu Yönetici Personel
d) Kalite Sistemi Yöneticisi
2. Sigorta Yükümlülüğü:
İşletmeci,
-Türk Hava Sahasında Uçuş Yapan Türk ve Yabancı Sivil Hava Araçlarının Yaptırması Gereken Üçüncü Şahıs Malî Mesuliyet Sigortası Yönetmeliği (Mülga) [1] ve
-Türk ve Yabancı Sivil Hava Araçları Mali Mesuliyet Sigortası Yönetmeliği [2]
kapsamında belirlenen esaslar dâhilinde öngörülen şekilde ve en az ilgili Yönetmeliklerde belirtilen limitlerde olmak üzere yolcu ve üçüncü şahıs mali mesuliyet sigortasını yaptırmak zorundadır. Sigortanın yaptırılmamasından kaynaklanan adli ve idari tüm hususlardan işletmeci sorumludur. Genel Müdürlük sigorta yükümlülüğü yerine getirilmediği tespit edilen durumlarda balonları uçuştan men etme yetkisine sahiptir. Sigorta yaptırmadan uçuş yapılması yasaktır.
Yakın bir dönemden örnek vermek gerekirse 26.06.2015 tarihinde Kapadokya bölgesinde meydana gelen sert inişten kaynaklı sıcak hava balonu kazası kapsamında yolcu ve üçüncü şahısların maddi ve manevi tazminat taleplerinin ilgili sigorta şirketince ödendiği açıklaması yapılmıştır. [3] Bu tür durumlarda sigorta şirketlerince zararın tazmin edilmemesi durumunda sigorta hukuku ve borçlar hukuku kapsamında dava yoluna gidilerek talep edilebilmektedir. Nitekim Kapadokya'da 2009 yılında hava akımı nedeniyle çarpışan iki balondan biri 200 metreden yere çakılmıştı. Kazada NASA'da görevli bilim adamı Dr. Kevin Beurle hayatını kaybederken 9 turist de ağır yaralanmıştı. İngiliz Brian Lewis ve Susan Lewis çifti bu rapora dayanarak toplam 418 bin TL tazminat talebiyle pilotlara ve şirkete dava açmıştı. [4]
3. Teçhizat Yükümlülüğü
Balonlarda şu teçhizatların bulundurulması mecburidir:
a) Balon içerisinde erişilmesi kolay bir yerde bulunan ve asgari TSE 4019 standartlara uygun ilk yardım çantası,
b) En az iki kg kapasiteli C tipi, kuru kimyevi tozla çalışan yangın söndürücü,
c) Burner pilot alevini ateşleyecek boyutta çakmak,
ç) Zaman saati,
d) Yer personeli ile iletişim için telsiz,
e) Mobil telefon,
f) Göl ve deniz üzerinde yapılacak uçuşlarda can yeleği,
g) Pilot emniyet kemeri,
ğ) Barometrik altimetreli ve kayıt tutan GPS,
h) Altimetre (İrtifa göstergesi)
ı) Kubbe ısı ölçer
i) Varyometre (Dikey hız göstergesi)
Uçuş̧ sırasında aşağıdaki dokümanların birer suretinin bulundurulması zorunludur:
a) Balonun uçuşa elverişlilik sertifikası
b) Balonun tescil sertifikası,
c) Sigorta belgeleri (3. Şahıs ve yolcu)
d) Pilota ait kimlik kartı, lisans, sağlık sertifikası.
E. Uçuş Başvuru Usulleri Nasıldır?
Balon uçuşu yapacak işletmeler, uçuş müsaadesi almak üzere Genel Müdürlük internet sitesinde yer alan Uçuş İzin Talep Formu’nu doldurur ve uçuş yapacakları tarihten en az dört iş günü önce Genel Müdürlüğe başvurur.
Balonların, kontrollü veya özel kurallara tabi hava sahalarına, hava alanı trafik bölgesine veya askeri hava alanı trafik bölgesine girilmesi durumu için havacılık frekansına sahip VHF telsiz taşımaları zorunludur.
Genel Müdürlükten özel izin alarak yapılan uçuşlar dışındaki tüm balon uçuşları VFR olarak yapılır. Türkiye AIP’sinde (havacılık bilgi yayını) balonlar için yer alan VFR (Visual Flight Rules) uçuş kuralları esas alınır. Görerek uçuş bir pilotun hava aracının durum ve irtifa kontrolünü ve seyrüseferini uçak dışındaki görsel referanslara göre gerçekleştirdiği uçuştur. Diğer uçuş yöntemi ise IFR (Instrument Flight Rules) denilen aletli uçuş yöntemidir.
F. İşletmeci, Pilot, Yönetici ve Bakım Personellerinin Sorumlulukları Nelerdir?
Balonla Ticari Havacılık Faaliyetleri Talimatı [5] hükümlerine aykırı davranışta bulunan işletmeler ile yönetici personel, balon pilotu ve bakım personeli hakkında gerekli uyarılar yapılır ve gerekirse Genel Müdürlük tarafından ayrıntılı incelemelerde bulunulmaktadır.
Buna göre;
Genel Müdürlük tarafından kusurlu görülen işletmeye, gerekli düzeltici uyarıda bulunulur. Genel Müdürlüğün uyarısına rağmen kusurun devamı ve/veya Talimat hükümlerine aykırı hususların tekrarı halinde işletme ruhsatı, 60 güne kadar askıya alınmakta; bir yıl içerisinde üçüncü kez kusurun devamı ve/veya Talimat hükümlerine aykırı hususların tekrarı halinde ise işletme ruhsatı iptal edilebilmektedir.
Genel Müdürlük, bu Talimatta yer alan kurallara aykırı davranışta bulunanlara idari para cezaları vermektedir.
[2] 30136 sayı ve 27.07.2017 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Comments